Ar-Az

Arnites	Oda gibi etrafı kapalı olan bir sedye olup Romalılar tarafından kullanılmış bir çeşit tahtırevandır.
Ar Deko
Ard İzlenimcilik
Ar Nuvo
Anatomi	Resim ve heykelde. sanatın insanı ele aldığı dönemlerde, insan yapısı inceleme konusu olmuştur. Yunanda ve daha önce Eski Mısırda insan anatomisi esaslı, bir incelemeye tabi tutulmuştur.M.S. 14. y.y. da sistemli olarak kadavralar üzerinde sanatçıların çalıştığını görüyoruz. Biz bugün bütün Rönesans sanatçılarında Luca Singnorelli, Benvenuto Cellini, Leonardo ve Michelangelo gibi ün ‘yapanlarının, anatomi üzerinde, bugünkü anatomi biliminin kurulmasında öncülük ettiklerini görüyoruz. Sonraları 19. y.y.’da a. ders olarak akademilerde yer almıştır. Anatomi etüdü zamanımızda güzel sanatlar için bir çeşit akademizmaya sebep olduğu için güzel sanat okullarından kaldırılmıştır.
Angelik  (Fr. angélique ):	Melek gibi. Rönesanstan bu yana tablolarda başı yana bükük melek gibi bakışlı kız ve kadın resimlerine denir.
Anıt (Fr. monument):	Abide. Sanat ve tarihi değeri olan yapı, heykel ve resim gibi sanat eserlerinin taplumca önem kazanması ile bir esere atfedilen niteliktir. Örneğin: Selimiye Camii, anıt’ı gibi. Bel bir kişi ya da olayın hatırasına dikilen-bir yapı ya da heykele bugün anıt diyoruz. Örneğin Atatürk anıt’ı, Fatih anıt’ı gibi. 18. y.y.’a kadar yalnız tanrılar, krallar ve asillerin adına anıt dikilirken 19. y.y.’den itibaren sanatçıların alimlerin ve politikacıların adına da anıt dikilmeğe başlamıştır.
Ankostik	Balmumlu boyalarla resim yapma tekniğidir. Eritilmiş balmumu içinde toz boya iyice halledilir ve sonra istenilen yere mayi halinde sürülürdü. Bu teknik Eski Yunanda çok kullanılmıştır. Sonraları Bizans ikonalarında kullanıldığı gibi Romalılar çağında portre yapımında çeşitli örnekler kazanılmıştır. Balmumu, boya zerrelerini iyi koruduğundan a.tekniğin de yapılmış resimler bozulmadan zamanımıza kadar kalabilmişlerdir. Ancak sıcağa karşı bal mumu dayanıklı olmadığından resmin çok sıcak yerlerde olmaması gerekir.
Anlatımcı Sanat	Bir hikayeyi ya da bir olayı anlatan sanat anlayışı. Örneğin, tarihi konulu ya da mitoloji konulu resim ve heykeller birer anlatıma sanat örneğidir. N.K.
Antik  (Fr. antique; Alm. Antike; Arap. kadim):	Eski Yunan ve Roma sanat eserlerine antik denir. Sanat eseri ticareti dilinde antik’in karşılığı modernin karşıtıdır.
Antika	Bu kelime yalnız eski olan eşyalara verilir. Antika’nın antik eserlerle hiçbir ilişiği yoktur, karıştırmamalıdır.
Anonim	Sanatçısı belli olmayan eserler için kullanılan bir terim.
Anti-Art	Birçok eleştirmen, anti-art düşüncesini dadaya dayandırmaktadır. Dadacı sanatçılar Huelsenbeck ve Hausmann, bir dada sergisinde sanatın öldüğünü ilan ettiler. Bu görüş sanatın yararsız olduğunu belirtir. Anti-art'ın temel iddiaları, sanatçının doğal ve kültürel ayrıcalığının olmadığı, sanatsal çabanın değersizliği ve yaratıcılığın herkeste var olduğudur. Terimin kullanılması ise Marcel Duchamp'ın 'anti-art'ın ustası olarak kabul edilmesiyle gerçekleşti. Sanatın kendisi, sanat dünyasında neyin sanat, neyin sanat olmadığını belirleyen sosyal bir kurum ve göçtür. Öyle ki, Marcel Duchamp'ın Mona Lisa'nın imgesi üzerine bir bıyık çizmesi, bir Vandal'ın bir resme zarar vermesi olarak değil tam tersine sanat olarak kabul gördü. Bu örnekte görüldüğü gibi, sanat kurumunun iyileştirici gücü sanatçılardan gelen saldırıların çoğunu, kısa bir sürede sanat içinde dönüştürmüştür: Bu Duchamp'ın 'hazır nesne'lerinin de kaderidir. Duchamp'ın hazır nesneleri, anti-art birer üretim olmalarına rağmen bir sanat tarzı olarak anlaşılmıştır. Sanat sabit ve değişmez bir kavram olmaktan çıktığından beri, yeni sanat, genellikle önce sanat olmayan (non-art) olarak kabul edilmiştir. Kültürel muhafazakârlık, bütün yeni sanat hareketlerini anti-art olarak kabul etme eğilimindedir: Çünkü yeni sanat, sanatın doğasıyla ilgili geleneksel varsayımları kaçınılmaz bir şekilde sorgulamaya başlar.  Marjinal görsel kültürün bazı çeşitleri de anti-art olarak nitelendirilmiştir. Örneğin grafiti de Herbert Marcuse tarafından bu şekilde düşünülmüştü. Başlangıçta Vito Aconci'nin çalışmaları ve politik bir hareket olduğu için sitüasyonistler , anti-art olarak düşünüldü. Bad art en yaygın anti-art biçimidir. Anti-art, birçok durumda sanatın netliğine ilişkin bir felsefi yaklaşım olarak ortaya çıkmasına rağmen kimi örneklerde sanata karşı bir nefret olarak da vücut buldu: • "Ressamlardan ve şairlerden nefret ediyorum", I. George. • "Resimden ve şiirden nefret ediyorum. Hiçbiri iyi bir şey yapmadı", II. George. • "Gördüğüm şeyleri bana hatırlatmayan resimlerden nefret ediyorum", Lord Byron. N.K.
Apad	(Fr. apadâna; İng. apadana; Alm. Thronsaol): Eski İran hükümdarlarının çok sütunlu taht salonlarına ve bu salonları ihtiva eden saraylarına denir.
Apet	İki memesi sarkık, vücudu hipopotam, başı dişi aslan biçimin de tasvir edilen eski bir Mısır tanrısıdır.
Apıştırmacılık (Stuckism)	Billy Childish ve Charles Thomson'un 1999'da İngiltere'de başlattıkları neo-muhafazakar hareket. Thomson bu adı, eski kız arkadaşı genç Britanyalı Sanatçılardan Tracey Emin'in Childish ‘e yönelttiği bir hakaretten türetmişti ("Sizin resimleriniz apıştıran bir sanat, siz de apışıp kalmışsınız."). Kendilerini 'ilk re-modernist sanat grubu diye niteleyen bu sanatçılar» Genç Britanyalı Sanatçıların benimsediği Postmodemizm, Enstalasyon Sanatı ve Kavramsal Sanat'a karşı ajitasyon yürütüyorlar ve muhafazakâr sanat teknikleriyle sanatta tinselliğin yeniden doğumunu destekliyorlardı.
Apoditeryum  (Lat. apodyterium; Fr. Apodytérium,  İng. apodyte rium; Alm. Auskleideraum; Arap. mastaba):	Eski Roma hamamlarının, etrafında oturma ya mahsus sekilleri bulunan soyunma yeri.
Apoteoz  (Fr. apotheose):	Sözcük Yunancadır. Bir kralın ya da önemli kişinin tanrılaştırılması demektir. Bir kıralın ya da kişinin tanrılaştırılması bir Asya görüşüdür. Asya’dan Yunanlılara, Yunanlılardan da Romalılara geçmiştir. Romalılarda da ilk kez tanrılaştırılan kişiler tasvir edilmiştir. Avrupa Barok ve Fransız Klasisizmi zamanında da tanrı sahneleri tasvir edilmiştir. İngres’in “Homer’in Tanrılaştırılması” adlı eseri Louvre’dadır.
Apter  (Fr. Aptére)	Kanadı kesik olarak yapılan zafer heykel verilen addır.
Apter tapınağı  (Fr. temple aptére):	Yanlarında sıra sütunlar, olmayan Yunan ve Roma tapınak forma verilen addır.
Arabesk	Birbiri içine girip çıkan hat ve eğrilerin meydana getirdiği bir benzeme biçimidir. Bu bezeme isminin Araplarla ilgili görünmesine rağmen bu yanlış bir ad veriştir. Arabesk anlamındaki bezemeleri, Asya ülkeleri kullandığı gibi, Yunan, Roma ve Keltler’in de kullandığına tanık almaktayız.
Arasta	Açık veya kapalı dükkân dizisi.
Architext	1971’de, modernizmin doktriner ya da totaliter yönlerini reddedip çoğulculuğu savunarak, Metabolizma’ya karşı kurulan mimarlık grubunun ve bir Japon dergisinin adı.
Arena  (Lat.):	Kum anlamına gelen areno’dan alınmış bir sözcük olup amfiteatrların ortasındaki kum dökülmüş alana denir. Burada gladyötörler döğüşürlerdi.
Areosistil  (Fr. areosystyle):	Aynı hizada sütunların, çift çift ve her çift sütuın arasında 3.5 sütun çapı aralık bulunan düzenine denir.
Areostil  (Fr. areostyle):	Sütunlar arasındaki aralığın tesbitinde, iki sütunun merkezleri arasının, sütun çapının 3,3 ya da 4 misli olarak düzenine denir.
Arkad  (Lat. arcus.):	Filayağı sütunlar üzerinde duran kemer. A. bir tarafı sıra halinde fil ayağı üzerine oturtulmuş kemerlerle kapalı, bina önü için kullanılır. Aynen cami iç avluların,n revaklı, Üstü kapalı, düzeninin cadde üzerinde bina önüne gelmiş durumudur. A.’ların bizde ve bilhassa Torino şehrinde bol örnekleri bulunur. Arkad motifi Roman kiliselerinde apsisin dış duvarlarına kör bir koridor olarak duvar süsü anlamında kullanılmışlardır.
Arkaik  (Yun. arkhaios; Fr. archaique; İng. archaic; Alm. archaisch, altertümlich):	Sanatta gelişim devrelerinin ilkidir. Arkaik sanat ya da üslüp, sanat duygusunun ilk biçimlenmiş durumudur. Bütün arkaik sanatlarda özellikler ortaktır: Patlak gözler, parmakların sucuk gibi ve uzun oluşu, kaşların gözlere paralel bir ay teşkil etmesi, gözlerde hiçbir mananın bulunmaması, gövdede katı frontal bir duruş oluşu, ciddi kaba ve detaydan yoksun bir işleme tarzı. Bu a. üslup, a. sanat yapmağa gerek olmadığı zamanlarda taklit edilmek istenmiş ve bunun sonucu arkaik taklidi, imal edilmiş eserler ortaya çıkmıştır. Buna da “arkaikçe üslüp” denilmiştir.
Arkaizm  (Alm. Arkaismus; Fr. archaisme):	Arkaik sanat özelliklerini benimseyen görüş. Özellikle eski çağların sağlam yapılı, süse ve ayrıntıya önem vermeyen sade, katı mimarlık ve heykel anlayışının yeniden canlandırılması düşüncesine dayanan sanat anlayışı.
Arkasolium	Katakomplarda duvara dikine konulmuş mezar yeri olup üstleri yarım kubbeli bir niştir. Nişlerin içi resimlerle süslüdür.
Armoni	Farklı renk ilişkilerinden doğan uyum olarak tanımlanabilir. Renklerle armoni kurmanın kesin bir yöntemi yoktur. Renk uyumları büyük oranda kişinin öznel gerçekliği ile  ilgili bir meseledir. Ayrıca armoni kurmada alışkanlıklarda belirleyici olabilmektedir. • "Sanat doğaya koşut armonidir", Paul Cézanne. • "Sanat armonidir", George Seurat. N.K.
Armory Show	1913 yılında, "hem Amerikalı hem de yabancı, yaşayan ve ilerici ressamların çalışmalarının" sergilendiği New York'ta açılan uluslararası öncü sergiyi ve bu serginin açıldığı galeriyi tanımlamak için kullanılan terim. Appolinaire'in düzenlediği bu serginin en önemli sonucu kübizmin Amerika'da tanınmasını sağlamasıdır. Bu sergiyle Amerika modern sanatla tanıştı. Bu sergide Van Gogh, Duchamp, Goya, Ingres, Delacroix, Hassam, Ryder ve daha başka birçok ressamın çalışmaları yer aldı. Marcel Duchamp'ın ismi de ilk kez bu sergide Merdivenden İnen Çıplak adlı resimle duyuldu. N.K.
Arnavud bacası	Damların üzerinde çıkıntılı olarak yapılan pencere.
Arşitektonik  (Fr. architectonique; İng. architectonics; Alm. Architektoflik,Architekt01 Arap. hendesi):	Mimari kurallara mimarlık sanatına uygun inşa sanatı anlamına gelir.
Arşitrav  (Fr. Alm. Arçhitrav) (un. Epistylion):	Yunan ve Roma mimarisinde sütunların üzerine yatay biçimde gelen kiriş.
Arşivo  (Fr. archivolte):	Yuvarlak kemerin görünen dış kenarı; 2— Roman ve Gotik katedrallerin kapısı üzerini örten kemer olup bütün kemer içi heykel figürlerle kaplanır.
Arşın	Eski bir uzunluk ölçüsü. (Çarşı arşını: 68 cm, Endaze: 65 cm, Halep arşım: 68 cm, Sultan III. Selim döneminden itibaren, Mimar arşını / Zira-i benna: 75.8 cm)
Arte Cifra (Şifre Sanatı)	Resimde kodlanan bilinçaltını dile getirmek amacıyla kavramsal sanata ve Arte Povera’ya karşı geliştirilen İtalyan sanat eğilimi. Sandro Chia, Francesco Clemente, Enzo Cucchi ve Mimmo Paladino’nun çalışmalarıyla birlikte anılıyordu.
Art and Craft	Terimin Türkçe karşılığı tam olarak 'sanat ve zanaat'tır. Art and craft, 19. yüzyılın ikinci yansında İngiltere'de makineleşmeye ve seri üretime tepki olarak ortaya çıkan bir akımdır. Eleştirmenler ve sanatçılar sanayi devrimi sonucu el sanatlarında görülen gerilemeden büyük üzüntü duydular ve el sanatlarının canlanması için bazı çabalarda bulundular. John Ruskin ve William Morris, zanaatçılığı yeniden canlandırmak gerektiğine inandı ve bu hareketin öncülüğünü yaptı. Art and Craft hareketinin teorik temellerini John Ruskin oluşturdu. 1851 yılında Venedik'in Taşları adlı kitapta şu konuları tartıştı: 1) Zanaatçının sanatla ilişkisi, 2) İşbölümünün zanaatçıyı bir makineye çevirmesi, 3) Makineleşmenin el işçiliğini ve geleneksel zanaatçılığı öldürmesi, 4) Seri üretim eşyalarının kişiliksiz olması. Ruskin ve Morris'in, el sanatlarındaki dirilişin ancak Ortaçağ geleneklerine dönülerek sağlanabileceğini savunmasına rağmen sanatçıların çoğu, bunun imkânsız olduğunu düşünüyordu. Akım, 19. yüzyılın son yıllarında etkinlik sağlayabildi. Morris ve arkadaşları 1861 yılında sanatçının kendi tasarımım ürüne dönüştürüp satabileceği bir şirket kurdular. Bu şirket sanatçı ve zanaatçılardan oluşuyordu: Morris, Faulkner, Marshall. Şirket, halı, vitray, seramik, mücevher, heykel, mobilya gibi her türlü elişini düşük maliyetle üreterek ve sergileyip satacaktı. Ancak ürünler düşünüldüğü kadar ucuza üretilemedi. Şirket, asıl kazancını başka firmalara yaptırdığı duvar kağıdıyla makine halısından kazandı. Yeni sanat, sanatsal dilini Japon sanatının etkisinde oluşturdu ve etkinliğini daha çok mimari ve mobilya alanında gösterdi. Mimarlar simetriye önem vermemeyi ve kıvrımlı çizgileri Japon sanatından aldı. Bu arada Leutrec ve Beardsley gibi ressamlar da Japon baskılarından çok şey öğrendi. N.K.
Asa	Kral ve Peygamberlerin kudret sembolü olarak ellerinde taşıdıkları baston ya da değneğe denir.
Asari -atika	( antika.)
Asefal  (Fr. acephale):	Başı olmayan heykeller için kullanılan bir sözcüktür.
Asimetre (Fr. asym	Bir noktadayı iki tarafa ayni mesafede bulunmek hali.
Askıya almak	İnşa edilmiş eski bir binanın bir tarafını yıkıp yeniden onarmak istendiğinde üst kısmın ağırlığını tutmak için destek ve bağlamalar kullanmaya denir.
Asklepieion  (Fr. Asclepieion, Alm. Asklepieion):	Ölüleri iyi eden Yunan ve Roma tanrısı Asklepios’un adına dikilen bir tapınak olup bunun yanında iyileşmek için gelen hastaların oturmalarına mahsus odalar, banyolar ve tiyatro yeri bulunurdu.
Asma bahçe	İlk büyük uygarlıklarda ayaklar ve kemerler üzerin de meydana getirilen teraslar üzerine bahçeler yapılması çok ilgi görmüş ve gelenek olmuştu. Babilin asma bahçeleri dünyanın yedi harikası arasında yer almıştı. (Dünyanın Yedi Harikası).
Asma kandillik	Camilerde kubbeye bir zincir ya da demir çubuk ile asılan ve üzerine bir çok kandilin takıldığı madeni tezyinatlı bir madeni askıdır.
Asma kat	Bir binanın iki katı arasında tavanı alçak olarak yapılan ara kattır.
Astar boyası	Resim yapılan tuvalin boyayı emmemesi ve bezin dokuma ara kapatılması için kullanılan boyadır. Astar boyaları çeşitlidir. Bunlardan yağlıboya astar, şöyle yapılır: Bir litre suda 70 gr. marangoz tutkal, eritilir. Eritme, tutkal 24 saat bir litre su içinde bırakarak yapılmalıdır. Bundan sonra eritilmiş tutkal, içinde biraz su bulunan bir başka kap içine konularak ateşte ısıtılır. Bu erimiş tutkal!, su fırça ile tuvale sürülür. Tuval kuruduktan sonra: 1 öçü tebeşir tozu + 1 ölçü çinko üstübeci + 1-3 ölçü su birbiriyle karıştırılarak ayran kıvamına getirilir ve bir ölçü sıcak tutkallı su katılır. Bu karışım gene ısıtılarak ince tabakalar halinde tuvale iki kez sürülür. Yağlı astar yapılmak istenirse yukarıdaki formüle bir buçuk ölçü pişmiş bezir katılır.
Aşı boyası	Kırmızı bir toprak boyadır. Bunlar demir oksitli boyalardır. Eskiden ahşap evlerin kirliliğini kapatmak için cephelerine sürülürdü.
Aşık yolu  (Fr. grecques, méandres; İng. greek frets; fretwork, meanders; Alm. Maander):	Dik köşeler teşkil ederek içe ve dışa doğru kırılan çizgilerin meydaa getirdiği geometrik motiflerin tekrarı ile ortaya çıkan su. ( meandr).
Ateş tapınağı	Zerdüştlerin ateşe tapmak için inşa ettikleri tapınaklardır.
Atlante  (Fr. atlante): (karyatid.)
Atmeydanı	Bizanslılar’ın araba ve at koşuları için inşa ettikleri Hipodrom için İstanbul’da Türklerin verdikleri addır. İçinde at koşturulan meydan anlamına gelir.
Atölye  (Fr. atelier):	Bu sözcük güzel sonatlarda ressam ve heykelcilerin çalıştıkları yer için kullanılır. Atöleyelerin pencereleri kuzeye bakması gerekir. Böylece atölye’ye yumuşak bir ışık gelmesi sağlanır.
Atrium — (Lat. atrium; Fr. atrium; İng. atrium; Alm. Atrium, Auba, Vorhaf; Arap. sahn):	Eski Roma yapılarında bulunan sokağa yakın, etrafı adalarla çevrili, ortasında havuz bulunan üstü açık avlu. 1 .Roma oturulan esas salon olup etrafında odalar bulunurdu. Romalıların son zamanlarında a., etrafı sütunlarla çevrili kabul salonu olmuştu. 2. Romalılarda evlerin ortasında üstü açık bırakılan işlerinin, elsanatların ve güzel sanatların koruyucusudur. Yunan sanatında A. ekseriyetle savaş sahneleri içinde gösterilmiştir.
Avangard Sanat	Avangard teriminin anlamı tam olarak öncü, önde giden olarak açıklanabilir. Askeri bir metafordan gelir ve orduda önde giden birlik, birliğin öncü kolunu tanımlamak için kullanılırdı. 1830'lu ve 1840'lı yıllarda siyaset diline girdi ve köklü dönüşümlerin bayraktarları anlamında kullanılmaya başladı. 'Avangard' terimi, sanata verilen öncü rolü ifade etmek için ilk kez sosyalist Saint-Simon ve onun cemaati tarafından kullanıldı. 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak, özellikle 20. yüzyılın başında ortaya çıkan, alışılmış anlatım biçimlerini dışlayıp yeni bir sanatsal dil oluşturmak peşinde olan sanatçılar ve sanat akımlarını tanımlamak için kullanılmaktadır. Aynı zamanda toplumsal, siyasal ve kültürel anlamdaki değişimlerin farkında olan ve buna taraf olan sanatçı tipi için de avangard terimi kullanılmaktadır. Peter Burger'e göre avangard, sanatın kurumlaşmasına karşı bir saldırıdır. Hedefi sanat kurumunu yok etmektir. Ancak sanat sonunda savaştığı kurumlara yenik düşmüştür. Avangard sanatçıların işleri sergilerde, müzelerde, istemedikleri kılıklarda piyasaya sürülmektedir. Avangard sanatın temel özellikleri: 1) Aktivizm: Eylem, dinamizm ve araştırma beğenisi/hazzı, 2) Antagonizm: Sosyal düzen, gelenek ve geçmişe düşmanlık, 3) Nihilizm: Aşırı davranış tarzı ve yıkıcılık, 4) Agonizm: Romantik ıstırap, pathos, gerilim ve özveri, 5) Fütürizm: Sanatın geleceğini tahmin etme ve öngörü. • "Sizlerin avangardı biz sanatçılarız (...) en etkilisi ve hızlısı sanatın gücüdür: İnsanlar arasında yeni fikirler yaymak istediğimizde; onları biz tuvale veya mermere nakşederiz (...) toplum üzerinde yapıcı bir iktidara sahip olmak, gerçek bir rahiplik görevi yürütmek ve sağlam adımlarla zihnin bütün melekelerinin önüne düşmek; işte sanatın muhteşem kaderi", Saint-Simon. • "Avangard gerçekte, modernitenin berisindeki varsayımları soruşturan son derece sorumlu, zahmetli, sebat isteyen bir mesaidir", Lyotard. N.K.
Ayna Resmi	Pistoletto'ya özgü olan bir teknik. Bu teknikte ha¬reketi durdurmak için Pistoletto, doğal büyüklüğünde olan bir dizi fotoğrafın kopyasını transparan kağıt üzerine çıkarıp, daha sonra onları kesip cilalanmış çelik tabakaların üzerine yapıştınp kasvetli renklerle boyadı. Çelik tabakalar imgeyi iz¬leyiciye yansıtacak şekilde yerleştirilmekteydi. N.K.
Ayna taşı	Sokak çeşmesinde musluğun takıldığı, çoğunlukla mermer ve bezemeli olan düşey taş.
Azulejos = azulekhos	Endülüste duvarları kaplamak için kullanılan mavi bezemeli çiniler.