Bedri Baykam

 

1960 ve 70'lerin Türkiye’sinde aktif bir siyasetçinin oğlu olarak, sağ ve sol söylemlerin toplumsal ayaklanmalara ve askeri darbelere neden olduğu yıllarda büyüyen Baykam. 1963’te ilk sergisini Ankara’da "dahi çocuk" olarak açmış ve çalışmalarını İstanbul. Paris ve California’da sürdürmüştür. 1975- 79 arasında Paris’de Sorbonne Üniversitesi’nde ekonomi. L'Actorat okulunda da aktörlük eğitimi görmüş; 1980-83 arasında Oakland'da California Uygulamalı Sanatlar Yüksekokulu'nda sanat eğitimini tamamlamış; 1987ye kadar yaşadığı California’da 16 mm’lik üç kısa filmin yönetmenliğini yapmıştır.

Gazete ve dergilerde 100'ü aşkın makalesi yayımlanan Baykam. Boyanın Beyni (1990) adlı kitapta 1980’lerdeki araştırmalarını: 27 Mayıs İlk Aşkımızdı (1994) ve Mustafa Kemaller Görev Başına (1994) ile Ödünsüz Laik Türkiye (1995) ve “Gözleri Hep Üzerimizde" adlı kitaplarda da siyasal yazılarını toplamıştır.

1994 te Monkeys Right to Paint: Post-Duchamp Crisis (Maymunların Resim Yapma Hakkı: Duchamp Sonrası Krizi) adlı İngilizce bir kitap yayımlayan Baykam’ın Paris’te Pompidou Sanat Merkezinde düzenlenen "Yeryüzü Büyücüleri" (1989) adlı uluslararası sergiye karşı ve Cannes Art Jonetion'da düzenlediği "Livart" gösterisi (1994) dolayısıyla bazı sergileri için yayımladığı Camoleon Diabolicus adlı bir de gazetesi vardır. Baykam’ın 1996 da "Geçici Anlar Kalıcı Tatlar" ve 1997’de "Dönemin Rengi" isimli iki kitabı daha çıkmıştır.

Baykam’ın yapıtları figüratif ve soyut resimler . Kolaj'lar. photo-paintings (boyalı-fotoğraflar) yerleştirmeler ve gösteriler  olarak sınıflanabilir.,1980’lerin başındaki figüratif yapıtlarında çocukluk ve gençliğinde çizdiği resimli romanlar ve kovboy filmlerinden esinlenen resimlerin, dışavurumcu anlatımcı ve özetleyici özelliklerinin izleri görülebilir. Baykam. 1980 lerde öne çıkan Yeni-Dışavurumculuk akımının adı dalla konmadan, bu akıma özgü özellikler göstermiştir. Baykam’ın resimleri genel olarak Uç aşama göstermektedir: Birinci aşamada. 1980 ortalarına kadar kişisel, toplumsal, güncel olaylara değinmeler içeren, kadın figürlerinin ve kendi portrelerinin çoğunlukta olduğu, yer yer soyut alanlarla kaplanmış, yer yer duvar yazılarının etkisinde kısa "sloganlar" taşıyan devinimi!, kışkırtıcı resimlerle yüksek bir duyarlık ve ntım duygusu yansıtan salt Soyut-Dışavurumcu resimleri yan yana ve birbirini tamamlayıcı olarak üretmiştir. Günümüze kadar süren bu resimler yaşamöyküsci bir anlam da taşır. İkinci aşamada, kolaj tekniği öne çıkmış vc bir "gerçekçilik" dönemi başlamıştır. Siyasal-toplumsal-kültürel değinmeler yargılayıcı yorumlara dönüşmüş ve fotoğraf gündeme gelmiştir.

Photo-paintings 1986’dan sonra Baykam’ın bugüne değin sürdürdüğü ikinci büyük resim dizisini oluşturur: bu resimler giderek, sanatçının siyasal söyleminin sözcükleri durumuna gelmiştir. Geniş vc titiz bir belge çalışmasının sonuçlarını içeren photo-paintings'ı özellikle İstanbul Atatürk Kültür Merkezi’nde 1988 de "İç Manzaralar 11". 1990 da "27 Mayıs" ve 1994'te de "Kuvay-ı Milliye" başlıklarıyla düzenlediği sergilerde güncel siyaseti öne çıkaran yapıtlardır.

 1987de 1. Uluslararası İstanbul Bienali'nde Mimar Sinan Hamamı nda gerçekleştirdiği Ingres, Göme, This is My Bath (Ingres. Gerome. Bu Benim Hamamım) adlı iki resimle başlayan üçüncü aşamada Baykam bu işiyle Batı resminin eleştirisine girmiş; Batının önyargısını ve gerçekte her şeyin yeniden üretilmekte olduğunu "This has been done before” (Bu önceden yapılmıştı) tümcesi taşıyan bir tuvalle vurgulamıştır. Sanatçı bu tümceyi bütün sergilerine taşımaktadır. 1990-91’de "Gerçek Sahteler" başlığıyla birçok ünlü Batı ressamının yaygın olarak bilinen resimlerinin sahtelerini <simulasyon' üretmiş ve bunları Avrupa’da sergilemiştır. 1994 tarihli bir dizi resimde Baykam aynı tekniği minyatürlere uygulamış. Batı nın Oryantalist yaklaşımlarını eleştirel bir biçimde gündeme getirmiştir.

Baykam 1.Uluslararası İstanbul Bienali'ndeki Referandum Kutusu. Günah Odası ve Kubilay Odası başlıklı yerleştirmelerle yeni bir çalışma dönemine girmiştir. Demokrasi Kutusu nun bir devamı olan bu yeni kutu. "Maymunların resim yapma hakkı var mı?" sorusunu soran bir referandum içeriyordu. Bu soruşturma. Monkeys’ Right to Paint adlı kitabına temel oluşturmuştur. Baykam, 1988 den sonra bütün yerleştirme ve gösteri biçimindeki sergilerini belirli bir amaç doğrultusunda düzenlemiş, mekânı tuval gibi kullanarak gerçekleştirdiği canlı yerleştirmelere livart (canlı sanat) adını vermiştir. Livart. Baykam’ın tuval birikiminin canlanmasıdır. Livart’ta kullandığı hemen her şey canlı ya da cansız HAZIR-NESNE'lerdır. Liavart bu bakımdan hazırnesnenin geçersizliği üzerine kurulmuş bir senaryodur; çünkü Baykam'a göre hazır-nesne çoktan sergi alanını terk etmiş ve izleyicinin gerçek yaşamı içinde erimiştir. Sanatçı, livart’ta livemad (canlı-hazır) gibi bir öneri getirmektedir. Canlı hayvanlar, oyuncaklar, canlı olarak sahnelenmiş olaylar, müzik, video vb den oluşan livart la, heterojen parçalar arasındaki ilişkiler hem sanatçı hem de izleyici tarafından yönetilir ve yönlendirilebilir. Baykam ayrıca. 1992 den bu yana siyasal platformlarda sesini duyurmakta. Atatürk ilkelerinin, laikliğin ve demokrasinin savunucusu olarak öne çıkmaktadır.

B.Madra

Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi

Bedri Baykam